 |
| Ảnh minh họa |
Thanh sử: Chế độ Nữ quan thời Thanh
Khi nhắc đến nữ quan của Đại Thanh, ít nhiều gì mọi người cũng sẽ đều nhớ tới hai tỷ muội Dụ Đức Linh và Dụ Dung Linh của thời vãn Thanh. Ở các loại văn bản, bình thường hai bà tự xưng là "Tử Cấm Thành bát nữ quan" (紫禁城八女官), làm cho người ta thấy là một cái gì đó rất to lớn.
Vậy thì chế độ nữ quan của Đại Thanh là gì?
Trên thực tế, trong "Cố cung thối thực lục" (故宫退食录) Chu Gia Tấn tiên sinh đã tiến hành phê bình cách nói này của Dụ Đức Linh và Dụ Dung Linh rồi, cho rằng xưng hô "Nữ quan" này hoặc là tự biên tự diễn, hoặc là một cách nói trêu chọc trong cung lúc bấy giờ. Chu Gia Tấn tiên sinh đã chỉ ra, Dụ Đức Linh và Dụ Dung Linh chẳng những không phải quận chúa, thân phận cũng chỉ là "Môn khách" của Từ Hi Hoàng thái hậu mà thôi, Đại Thanh có độc hữu chế độ nữ quan của chính mình, theo như lời của hai tỷ muội Dụ Đức Linh và Dụ Dung Linh thì không tương xứng.
Nếu ai đã quen thuộc với lịch sử cổ đại thì có lẽ sẽ biết, trước Đại Thanh thì còn có các triều đại phong kiến khác, có rất nhiều triều đại đặt ra chế độ "Nữ quan". Đơn giản nói đến, những "Nữ quan" của triều đại phong kiến khác đều bất đồng với hậu cung phi tần và cung nữ bình thường, là một trong số ít người có địa vị, triều đình cho các nữ quan phẩm cấp, cũng cho bọn họ phụ trách một ít công việc trong hậu cung.
Khi Đại Thanh vừa mới nhập quan, các chế độ phần lớn đều tham khảo theo triều Đại Minh, cho nên nguyên bản có tiến diễn chế độ nữ quan của Đại Minh. Năm Thuận Trị thứ 15, triều đình từng thương nghị thiết lập chế độ nữ quan, nội dung cụ thể là:
"Càn Thanh cung, bố trí Phu nhân 1 người, trật nhất phẩm. Thục nghi 1 người, trật nhị phẩm. Uyển thị 6 người, trật tam phẩm. Nhu viện 20 người, Phương viện 30 người, toàn bộ trật tứ phẩm. Thượng Cung cục, Thượng cung, Tỉ kỉ, Ti ngôn, Ti bộ đều 2 người, Ti vi 4 người, nữ quan 6 người. Thượng Nghi cục, Thượng nghi 1 người, Ti lạc 2 người, Ti tịch, Ti tân, Ti tán đều 4 người, nữ quan 3 người. Thượng Phục cục, Thượng phục 1 người, Ti trượng 4 người, Ti bảo, Ti y, Ti sức, nữ quan đều 2 người. Thượng Thực cục, Thượng thực 1 người, Ti soạn 4 người, Ti uấn, Ti dược, Ti cung, nữ quan đều 2 người. Thượng Tẩm cục, Thượng tẩm 1 người, Ti thiết, Ti đăng, đều 4 người, Ti dư, Ti uyển, nữ quan đều 2 người. Thượng Tích cục, Thượng tịch 1 người, Ti chế 4 người, Ti trân, Ti thải, Ti kế, nữ quan đều 2 người. Cung Chính ti, Cung chính, nữ quan đều 2 người. Toàn bộ trật lục phẩm. Từ Ninh cung, bố trí Trinh dung 1 người, trật nhị phẩm. Thận dung 2 người, trật tam phẩm. Cần thị không có phẩm trật và định số."
Nhưng mà, toàn bộ chế độ này chỉ có thảo luận, không có thực hành, hoặc thời gian thực hành rất ngắn rồi bị dẹp bỏ. Tóm lại, từ thời Khang Hi, chế độ nữ quan này không còn ảnh hưởng gì. Nghiên cứu vấn đề này mà nói, bởi vì ban đầu nữ quan Đại Minh phụ trách sự vụ trong cung, rồi tới Đại Thanh, Nội Vụ phủ đã kế thừa chức năng này của nữ quan rồi, hơn nữa cung nữ của Đại Thanh chỉ làm việc tạm thời, khi đủ tuổi thì có thể rời cung, điều này cũng trực tiếp ảnh hưởng đến chế độ nữ quan này.
Về sau, Đại Thanh vẫn thành lập chế độ "Nữ quan" của chính mình, tuy rằng đều gọi "Nữ quan" nhưng vấn đề phụ trách không giống với những triều đại trước.
Nữ quan của thời Thanh chỉ xuất hiện trong những trường hợp như điển lễ trọng yếu trong cung đình, mệnh lệnh Vương công, Thượng Tam kỳ và đại thần Nội Vụ phủ cho đích thê (vợ cả) vào cung, phụ trợ tiến hành điển lễ.
Quá trình cụ thể như sau:
Bình thường khi làm điển lễ, Nội Vụ phủ sẽ tính toán cần bao nhiêu nữ quan, hơn nữa còn phải phân công cụ thể sự vụ mà một nữ quan tiến hành, như có "Tuỳ thị nữ quan" (随侍女官) "Tuỳ hành nữ quan" (随行女官) hay "Tả thị nữ quan" (左侍女官),... viết ra một loại công văn "Điển Lễ đương" (典礼档). Theo như cách gọi của thời hiện đại thì chính là "Kịch bản tổ chức".
Tiếp theo sau Nội Vụ phủ thì đến Tông Nhân phủ và Thượng Tam kỳ sẽ liệt kê đích thê của các vương công đại thần trọng yếu, khi đó Đế hậu sẽ từ danh sách mà chọn ra đích thê của ai vào cung. Căn cứ vào thân phận của trượng phu thì công việc của đích thê đó cũng không giống nhau. Đích Phúc tấn của Vương gia tất nhiên sẽ làm những công việc đơn giản hoặc công việc cao cấp, còn đích thê của quan viên Nội Vụ phủ thì chia ra làm những việc vụn khác, công việc rải rác.
Sau khi quyết định, thông qua chỉ dụ chính thức mệnh lệnh thì các nàng sẽ vào cung khi nào, ở địa điểm nào, mặc quần áo gì vào cung, hơn nữa sẽ đưa cho các vị đích thê đó "Kịch bản" của nghi thức (gọi là Điển lễ bộ). Đích thê của quan viên sẽ vào cung đảm đương nhiệm vụ nữ quan, ở các nhà bình thường gọi là "Phái sai" hoặc "Khiêu sai".
Sau khi những người này vào cung, hoàn thành hết lễ nghi dựa theo kịch bản xong, kết thúc điển lễ thì sẽ được lĩnh một số tiền thưởng theo quy định rồi quay về nhà.
Tóm lại nữ quan của Đại Thanh có những đặc điểm sau:
1. Mang tính chất tạm thời. Bình thường trước khi cử hành điển nghi sẽ được tuyển định, sau khi các nghi thức kết thúc thì sẽ giả tán.
2. Đều là đích thê của Vương công đại thần, theo lời người khác nói thì là nhóm "Cáo mệnh". Không tồn tại tình huống nữ quan chưa lập gia đình.
3. Nữ quan đều là người Bát kỳ, bởi vì Thanh cung luôn lấy Kỳ tục làm việc chính.
4. Chỉ có đích thê mới có thân phận để được chọn, trắc phúc tấn hay dắng thiếp đều không thể.
*Nguồn thông tin: Nhà nghiên cứu Quất Huyền Nhã.