Thanh sử: Hiếu Ý Nhân Hoàng hậu, vị Hoàng hậu ở ngôi ngắn nhất Thanh triều
Thanh triều có 27 vị Hoàng hậu chính thức, nhưng chân chính ngồi vào ngôi Hoàng hậu khi còn sống chỉ có 16 người, mà Hoàng hậu có thời gian ở ngôi ngắn nhất chính là Hiếu Ý Nhân Hoàng hậu.
Hiếu Ý Hoàng hậu, Đông thị, ban đầu là Hán quân Bát kỳ, sau nâng thành Mãn Châu Tương Hoàng kỳ. Phụ thân của Đông thị là Đông Quốc Duy, cũng là cậu của Khang Hi Đế. Cô của Hiếu Ý Hoàng hậu chính là sinh mẫu của Khang Hi Đế - Hiếu Khang Chương Hoàng hậu, bởi vậy Hiếu Ý Hoàng hậu cũng là biểu muội của Khang Hi Đế.
Năm Khang Hi thứ 16, Đông thị được phong làm Quý phi, năm thứ 20 lại được tấn phong Hoàng quý phi, năm thứ 22 bà sinh hạ Hoàng bát nữ. Tháng Bảy, năm Khang Hi thứ 28, Hoàng quý phi Đông thị bệnh nặng. Hoàng thái hậu vô cùng quan tâm bệnh tình của Hoàng quý phi, lại nghĩ đến từ khi Hiếu Chiêu Hoàng hậu băng thệ từ năm Khang Hi thứ 17 đến nay Hoàng đế chưa từng sách lập Hoàng hậu, sự vụ hậu cung hoàn toàn do Đông thị gánh vác, quản lý gọn gàng ngăn nắp, toàn cung hoà thuận hài hoà. Đồng thời cũng dưỡng dục chúng hoàng tử, hoàng nữ chu đáo, chịu hết mệt nhọc, vì Hoàng đế mà phân giải lo âu. Bởi vậy Hoàng thái hậu đã hàng một đạo ý chỉ với Khang Hi Đế, đề nghị sách lập Hoàng quý phi Đông thị làm Hoàng hậu.
Nhiều năm qua, Khang Hi Đế đối với sự hiền đức của Đông thị đã hiểu rõ trong lòng, cũng vô cùng sủng ái bà. Trong triều cũng có không ít đại thần dâng tấu thỉnh Hoàng đế lập Đông thị làm Hoàng hậu, nhưng Khang Hi Đế vẫn luôn trì hoãn, tỏ vẻ "Trong lòng trẫm ít có suy nghĩ này". Khang Hi Đế vì sao mà lại không muốn lập Đông thị làm Hoàng hậu? Ông ấy đang suy nghĩ điều gì? Điều này cũng cần phải nhắc đến hai vị Hoàng hậu trước kia của ông là Hiếu Thành Hoàng hậu và Hiếu Chiêu Hoàng hậu.
Hiếu Thành Hoàng hậu là nguyên phối Hoàng hậu, thông qua đại hôn sách lập, qua đời vào năm Khang Hi thứ 13, lúc ấy bà chỉ mới 22 tuổi. Sau đó Hiếu Chiêu Hoàng hậu được lập làm Hoàng hậu tiếp theo, mới vừa sách lập được nửa năm đã qua đời. Bởi vậy Khang Hi Đế cho rằng bản thân mình khắc thê, ai được lập làm Hoàng hậu sẽ qua đời rất nhanh. Bởi vì có loại nhận thức này cho nên từ sau khi Hiếu Chiêu Hoàng hậu qua đời ông đã không sách lập ai làm Hoàng hậu nữa. Khang Hi Đế vốn lo sợ, nếu lập Đông thị làm Hậu thì sẽ đi vào vết xe đổ của hai vị Hoàng hậu trước, điều này xuất phát từ sự chiếu cố đối với Đông thị, sủng ái và bảo vệ.
Lần này Đông thị đã bị bệnh nặng đe dọa, đại nạn buông xuống, lại có ý chỉ của Hoàng thái hậu cho dù không làm thì bệnh tình cũng khó mà vãn hồi, mà nếu may khi Đông thị được lập làm Hoàng hậu mà trong lòng vui mừng thì bệnh tình có thể chuyển biến tốt đẹp, thế gian thường gọi là "Xung hỉ; 冲喜". Vì thế vào ngày 10 tháng Bảy năm Khang Hi thứ 28 (Thánh Tổ thực lục ghi ngày 9, Khang Hi khởi cư chú chép ngày 10), sáng sớm cử hành lễ sách lập long trọng, chính thức lập Đông thị làm Hoàng hậu, chiếu cáo thiên hạ.
Nhưng mà bệnh tình của Đông thị lại quá nặng, vào buổi chiều ngày 10, giờ Thân thì nhắm mắt xuôi tay, cưỡi hạc chầu trời. Đông thị chỉ ở ngôi một ngày, nhưng tang lễ lại hoàn toàn theo lệ của Hoàng hậu mà làm. Khang Hi Đế đối với việc Đông thị qua đời vô cùng bi thống, ban thưởng thuỵ hào Hiếu Ý Hoàng hậu, còn viết rất nhiều vãn thị, dưới đây là một trong số những bài thơ đó:
"Nguyệt yểm tiêu cung thán biệt li, thương hoài thủy giác dạ trùng bi.
Lệ thiêm vũ điểm thiên hành hạ, tình cát thu quang bách lự tùy.
Nhạn đoạn hành dương thanh dĩ tuyệt, ngư trầm thương hải tín nan kì.
Phồn ưu mạc giải trung tràng mộng, trù trướng tiêu hồn ức tích thì."
(Trích từ "Chính Thuyết Thanh Triều Thập Nhị Đế Lăng", nhà xuất bản Tân Thế Giới).
*Nguồn thông tin: Nhà nghiên cứu Từ Quảng Nguyên.